Akropolis

Etter halvanna veke i Athen, eit halvt tusen bilete med «knausen» i bakgrunnen, og to timars innføring i det matematiske grunnlaget for det doriske tempelet, var tida om sider inne for å innta Akropolis. No treng neppe Akropolis nokon vidare presentasjon, men Juncker-Jensen er likevel brukandes:

«Med ryggen til Areopagos ser vi lige op mod Akropolis' vestfront. «Der er kun een indgang til Akropolis, en anden gives ikke, da højen er stejl hele vejen rundt og har en stærk mur», siger Pausanias meget nøgternt, og vi citerer det kun, dels fordi det er sandt og dels for at mindes denne romerske rejsende og forfatter fra 2det årh. e. Kr., som vi skylder tak for uendelig mange oplysninger om kunstværker og deres historie. Man har kaldt ham «Oldtidens Baedecker». [Eg kjem attende til Pausanias i neste innlegg.]

 De fire praktbygninger, der nu står tilbage på Akropolis, er alle bygget i det forunderligt rige 5te århundrede og er alle af udsøgt marmor. Det er: 1) Portindgangen, Propylæerne kaldet, 2) Det lille Niketempel, rejst på en fremskudt bastion, 3) Erechtheion, templet for den «lysblåøjede Pallas Athene», stadens skytsgudinde, og endelig 4) Parthenon, også viet Athene.»

Oppe på akropolen fekk me ein god gjennomgang av dei viktige monumenta av professor Østby. Det fyrste ein legg merke til er sjølvsagt Parthenon-tempelet. Dette tempelet/votivgåva/maktsymbolet/gullageret vart reist i den aller rikaste tida av den athenske klassiske perioden, i åra fram mot den peloponnesiske krigen. Bygget er rett nok ikkje heilt perfekt dorisk, men ein kan likevel sjå kva Østby seier om denne stilen: «Den estetiske gunnideen i den doriske arkitekturen er en harmonisk sammenstilling av abstrakte, geometriske og matematiske elementer, hvor det viktigste er samspillet mellom horisontale og vertikale linjer. Det tilkommer andre temaer også, som forholdet mellom åpent og lukket, eller forholdet mellom rette og krumme linjer.» Det store holet på langsida, og grunnen til at tak og cellabygning er borte, kjem elles av at ein venetiansk granat landa mitt i ottomanarane sitt kruttlager der inne ein gong på sekstenhundretalet. Offiseren som stod for angrepet var visstnok svensk...

Det nest mest kjende bygget heroppe er nok Erechtheion, her ein tydeleg ser forskjellen til dei lange, slanke joniske søylene, og dem berømte Kariatide-porten.
Som det naturleg følger av at Akropolis kan sjåast frå bortimot einkvar stad i denne byen, kan ein óg sjå det aller meste oppe frå Akropolis. På veg ned tok eg eit par bilete vestover, som eg har sett saman til eit panorama og sett på namnelappar: